Few Words About Democracy...

Recently I've read a lot of blog posts about democracy and its importance for Azerbaijan. Almost every blogger was complaining on shortcomings of democracy in public management. So I also decided to share my point of view regarding this issue.

It is a fact that we are having some problems in building democracy. But the other part of the problem is that after the establishment of democratic institutions which way we should follow in order to achieve the development and prosperity. 

You have to admit that you cannot define a way of democracy straight after reading Rousseau and Montesquieu, or understanding John Locke or Adam Smith. Definition of the democratic way of development takes years and centuries. Action for the sake of action is senseless, because every stage of public transformation should be coordinated with the overall development of the state. The authorities see the main challenge as creating the conditions for parallel political and economic development of society.

I want my country to have a real democratic government and to establish all democratic institutions like in western countries. However, copying democracy is not recommended. Every nation has its own way of development connected with ethno genesis, history and psychological features that have developed over centuries. One of the theories of democratic development says that economic development promotes the transformation of political institutions. But transformation cannot be seen in the case of several states that have strong economic potential. Take, for example, the European countries. The experience of democracy in this area originated during the Reformation and Enlightenment, during the era of rationalism, advanced Protestantism and the overall philosophy of 18th century. This is a long path of development in the way of thinking over centuries. How can a society blindly copy these ideals without assimilating them all? Therefore I think that Azerbaijani democracy has to be based on traditions and values that we have formed historically...

Həqiqətənmi Altaydan gəlmişik?

Türklərin ilk məskunlaşdıqları ərazilər haqda mübahisələr uzun illəridir davam etməkdədir. Bildiymiz kimi buna aid 4 əsas nəzəriyyə vardır, hər biri ətrafında da cox geniş müzakirələr getməkdədir. Hazırkı məqalədə Altay nəzəriyyəsini arasdırarkən qarşılaşdığım bəzi maraqlı məlumatları sizinlə paylaşmaq istədim. Məncə çox maraqlıdır... Demək, böyük ehtimal Türklər ilkin dövrdə Anadolunun cənubunda, Ikiçayarasi ərazilərdə,  Iran yaylasi adlandirdigimiz ərazilərdə və Türkmənistan çöllərində məskunlasmisdir. O yerlər ki indi türk yurdu kimi qələmə verilir. Altayda məskunlasma çox sonralar – 5000 il əvvəl baslamisdir. Avropa alimlərinin Altay nəzəriyyəsini ön plana çəkməkdə əsas məqsədi ondan ibarətdir ki, onlar türkləri Sayan – Altayda yerləsdirməklə qədim Azərbaycan və Anadolu ərazilərinə türklərin gəlmə oldugunu əsaslandirsinlar. Bu, tarixi bilməməkdən də irəli gələ bilər. Altay türkün besiyi deyil. Türkün besiyi Anadolunun cənub hissəsi, Azərbaycan və ilk növbədə Ikiçayarasi ərazilərdir. Bizdə artiq sübut olunmusdur ki, Altayin Altay adinin özünü də türklər Azərbaycandan aparmislar – m.ö. Azərbaycan Aratta dövlətinin adindan (bu ad m.ö. 1-ci minillikldə Azərbaycan ərazisində  artiq Alatey kimi islənməkdə idi). Bəzi dirnaqarasi alimlərin bölgülərinə əsasən m.ö. 2000 il əvvəl nə Anadoluda, nə də Azərbaycan ərazisində türk var. Bəs m.ö. 6-ci minilliyin ortalarinda Azərbaycan ərazilərindən Ikiçayarasina enən  sumerlər kimdir? Qədim Azərbaycan tayfalari kutilər, lullular, turukilər, sular, kassitlər türk tayfalari idilər. Troya müharibəsinin (m.ö. 1250-ci illər) qəhrəmanlari – Priamin nəsli, Hektor, Eney kim idi? O müharibə ellin – türk müharibəsi idi. «Kitabi-Dədə Qorqud»un Homerin poemalari ilə müqayisəsi göstərir ki, bu əsər (Dədə Qorqud) yunanlarin qonsulugundaki türklər tərəfindən yaradilib.  Əks təqdirdə Sayan-Altay ərazisindəki türklərin dastanini  Homerin poemalari ilə necə müqayisə etmək olar? Bunlar göstərir ki, türk tarixinə yenidən baxmaq lazimdir. Orxon-Yenisey əraziləri bir qəbiristanliqdir. Bu yerlərdə türklər yasayib, artib, çoxaliblar. Amma orada dogulmayiblar. Ora qərbdən gəliblər. Bu cəhətdən Azərbaycanla Anadolunun taleyində çox ciddi fərqlər var.hələ bizim özümüzün də bir çox dilçi və tarixçilərimiz bu fikirdədir ki, 11-ci yüzillikdə Səlcuqlar gəlib Azərbaycan və Anadolu ərazilərini türkləsdiriblər. Bu cür fikir savadsizliq əlamətidir. Urmiya gölü ətrafi ərazilər, simalli-cənublu Azərbaycan (Iraqda Kərkük-Ərbil əraziləri də) qədim türk yurdudur və heç vaxt, heç bir tarixi hadisə bu yerlərdən türkləri aralaya bilməmislər.  Bu gün necədirsə, bes min il əvvəl də o cür olub (kiçik dəyisikliklər, köçürmələrlə). Lakin Anadolu ərazilərində vəziyyət, tarixi tale basqa cürdür. Anadolu da qədim türk yurdudur. Lakin zaman-zaman bizanslar orada üstünlük təskil etmislər. Anadolu həqiqətdə Səlcuqlar dövründə xüsusən Ərtural oglu Osmanin dövründə türk yurduna yenidən çevrilib.Azərbaycan oguzlari isə Səlcuq oguzlari deyil«Kitabi-Dədə Qorqud» Səlcuq oguzlarinin dastani deyil, yerli qədim Azərbaycan oguzlarinin əsəridir.  Azəbaycan dili hələ Səlcuqlarin dili normalasmadigi 14-cü yüzilliyə qədər onlara da xidmət etmisdir. Bizim bir sira alimlər isə çalisir sübut eləsin ki, heç 18-ci əsrə qədər Azərbaycan və türk dilləri olmayib və fərqlən­məyib.Avropa tədqiqatçilari bunu basa düsmək istəmirlər ki, türklər dünyanin ilk və ən qədim xalq­larindan olmasa idilər, Yer kürəsinin ekvator boyu ən gözəl əraziləri onlara məxsus olmaz­di. Etrusklarin da türk oldugunu görmək istəmirlər.  Monqollarin, yaponlarin, koreyalilarin türklərdən təcrid olundu­gu­nu etiraf etmək istəmirlər. Düsünmürlər ki, Cənubi Amerika hindulari da onlardan ayrilib o əraziyə ke­çən­lərdir.Bir mühüm cəhət də bundan ibarətdir ki, saklar Cənubi Qafqaza və Anadoluya tam gəlmə də de­yil­lər. Onlarin bir qolunun kimmerləri qova-qova bu yerlərə gəldiyi Herodot tərəfindən söylən­məkdədir. Lakin saklar Ön Asiyanin və Azərbaycanin ən qədim  tayfalaridir. Onlarin,atalari kaslar olmuslar ki, Azərbaycanda kass mədəniyyətinin 10 minillik tarixi müəyyən edilmisdir. Saklar kaslarin sonraki nəsilləridir və kas sözü ilə sak sözü yalniz metateza ilə fərqlənir. Massagetlərin Xəzərin sərqində axtarilmasi da (tarix kitablarinda bu var) dogru deyil. Massagetlər – bas saqlar  və onlarin lideri Tomiris Azərbaycan saklarindandir.

Niyə blog yazmaga qərar verdim...(Qisaca)

Açığı bu sual uzərində uzun düsünməli oldum... Beynimdə coxlu fikirlər, düsüncələr, istəklər və arzularım var idi... Əsas da etmək istədiklərim... Dəyişikliklər, ehtiyac duyduqlarımız dəyişikliklər... Hadisələrə düzgün qiymət verə bilmək istəyi usaqliqdan yaranmis bir hiss idi məndə... Yasadıgımız dünyaya hər dəfə nəzər saldiqda, nə qədər aciz, yönləndirilən, və idarə oluna bilən varlıqlar olduğumuzu dərk etməyə baslayırdım.. Xəyallarımız, istək və arzularımız, hətta ən dəhşətlisi düsüncələrimiz belə idarə oluna bilirmiş... Və hər dəfəsində o an icimdəki bir USYAN! Düşüncələrimiz idarə olunur deyərkən, Bəşəriyyət hər zaman muxtəlif idealogiyaların təsiri altında olub, düşüncələr, arzular, ideallar, gələcəyə baxiş hətta ümidlər belə bu ideallar uzərində qurulub. Zaman zaman bu ideallarin necə məhv olduğunun, müqəddəs sayılanın əslində cirkin əməllərə xidmət etdiklərinin ortaya cıxdığının şahidi olmaq cətin deyil...
Bəzən qəribə bir hal baş verir, cümlələr uzana uzana gedir, sonu bilinməyən bir boşluğa doğru... Fikirlər bitmək bilmir, elə hey yazmaq istəyirsən hara getdiynisə bilmirsən və hər dəfə bu boşluq ... Və, nəhayət, bu boşluqdan “qurtarmaq” istəyi … Bu istəyin nəticəsi olaraq isə qarşınızda gördüyünüz blog …
Blog açmaqda məqsədim bəlkə içimdəki Üsyani insanlarla bölüşə bilmək... bəlkə də...  Əminəm hər kəsin özünü tənha hiss etdiyi anlar olmuşdur. Belə vaxtlarda eyni düşüncəli insanları az da olsa görə bilmək imkanı nə qədər mənə böyük ruh yüksəkliyi verirdisə də bir coxlarına da bu blog vasitəsilə tək olmadıqlarını görmək üçün şərait yaratmaq istəyi... Bir çoxlarımızı narahat edən məsələlərlə bağlı həmfikirlərin bölüşə bilmək imkanı əldə etməsi, həmçinin bu məsələlərlə bağlı mövcud olan müxtəlif fikirlərin bir araya gətirilməsi, müzakirə edilməsi imkanının əldə edilməsidir. Ümumiyyətlə, gündəlik həyatımızda fikirlərimizi bölüşə bilmək imkanımız o qədər az olur ki … Hətta bir çox hallarda buna nə qədər çox ehtiyac hiss etdiyimizin fərqində belə olmuruq. Oxuduğunuz səhifədə bu imkanı əldə edəcəyimizi düşünürəm...

Azərbaycançılıq və Türkçülük . . .

Azərbaycanda yüz illər öncə türkçülük yarandı. Təbiidir, çünki əhalinin böyük əksəriyyəti türkdür. Daha sonra azərbaycançılıq meydana çıxarıldı. Hansı kı, ideologiya olaraq türkçülük elementinə malik idi və azlıqda olan xalqları da təmin edirdi. Lakin dövlət gücləndikcə, regiona və qlobal proseslərə təsir imkanı artdıqca, adekvat olaraq düsmənlər və rəqiblər acıq, ya gizli ittifaqlar yaradaraq böyüdükcə, istəsək də, istəməsək də bizə olan münasibətlərini türk etnosuna olan münasibətləri çərçivəsində quraraq siyasət yürütdükcə azərbaycançılıq türkçülüyə söykənmədən ağırlaşan yükü qaldırmaq iqtidarında olmur. Fikrimcə, Azərbaycanın güclü milli ideologiyaya sahib olmasının şərti bu iki ideoloji elementin iştirak etdiyi ideoloji sistemin yaradılmasıdır. Dedik ki, Azərbaycanda ərazinin demoqrafik vəziyyəti əhalinin böyük əksəriyyətinin türk oldugu göstəricini verir. Bunu tək əhali özü yox, onun dostları və düşmənləri də bilir və dövlətimizə münasibətlərini də həmin faktdan çıxış edərək qururlar. Deməli, milli ideologiya nə olmasından asılı olmayaraq əsas millətin milliliyini – türklüyü özündə ehtiva etməlidir. Əks halda, ideologiya yerli əhaliyə yabançı, yapısdırma olacaq, ideoloji funksiyasını layiqincə yerinə yetirəcək gücə malik olmayacaq, həm daxili, həm də xarici siyasətdə səmərə verməyəcək. Demokratik rejimdə isə onun milli ideologiya statusunu saxlaması heç mümkün deyil. Bu səbəbdən, azərbaycançılığı türkçülükdən kənarda təsəvvür etmək yanlış olardı.
Ikinci tərəfdən, azərbaycançılıq ideologiyası bir əraziyə, üstəlik, adından bəlli, kiçik bir əraziyə bağlı ideologiya olduğu üçün o, həmin ərazidən artıq böyüyə bilməz və bəşəri, irqi, dini ideologiyaların milliliyə, milli birliyə, ərazi bütövlüyünə qarşı yönəlmiş açıq və qeyri-aşkar təzyiqlərinə tab gətirə bilməz. Bu zaman millətin və milliliyin müdafiəsinə yönəlmiş, çox daha böyük ərazini və böyük demoqrafiyanı əhatə edən bir ideologiya olan türkçülüyə zərurət yaranır. Deməli, azərbaycançılıq daxildə Azərbaycan türkçülüyünə söykənərək, regionda isə Türk dünyasına arxalanaraq Azərbaycan xalqının birliyini təmin edə bilər.
Ifadə etdiyimiz kimi, bizə aid millət anlayışı Azərbaycanla məhdudlaşmadığından milli maraqlarımız və milli ideologiyamız da Azərbaycanla məhdudlaşmır. O zaman xaricə, xüsusən, regiona istiqamətlənmiş böyük millət ehtiva edərək bir milli ideologiya tükçülük elementini birinci yerə qoyarsa, onun konkretləşməsi hansı şəkildə aparılmalıdır?
Regionda gedən proseslər zamanın artıq milli birliyə söykənən müəyyən bir bloklaşmanı ləngitməyi müsaidə etmədiyini göstərir. Gün-gündən daha təhlükəli olan, böyük oyunlar oynanan regionumuzda türksoylu dövlətlərin münasibətlərini sadəcə milli-mənəvi öhdəlik səviyyəsində, milli vicdan əsasları üzərində saxlamaq, göründüyü kimi mümkün deyil. Ayrı-ayrılıqda daha çox təzyiqlər altında qalan və həm əlaqələrinin, həm sərhədlərinin, həm də gündəmdə olan ərazi bütövlüyü, soyqırım iddiaları, terror və s. kimi böyük problemlərin daha ciddi, təhlükəli, kövrək məcraya doğru sürüklədiyi dövlətlərin ən azından bir sıra sferalarda bloklasması istiqamətində gecikdirmədən proseslər başlanmalıdır. Buraya həm vahid dil məkanı, vahid valyuta məkanı, xüsusən də, bir-birinin təhlükəsizliyi və suverenliyinə təhdidlə bağlı məsələlərdə bir-birinin qarşısında siyasi öhdəliyi təmin edən vahid siyasət kursu məsələləri daxildir. Belə bir ittifaq bir tərəfdən dünyanın bu dövlətlərlə heç də milli maraqlarımıza uyğun olmayan planlarını reallaşdırmaq aktivliyi göstərdiyi zaman tarixi zərurətdirsə, digər tərəfdən həm xarici siyasətdə gündəmdə duran məsələlər, həm də iqtisadi, mənəvi təhlükəsizlik baxımından ciddi dönüs yaradaraq böyük səmərələr verə bilər. Bir gün Türk birliyinə nail olacagımız təqdirdə isə bu siyasət həm təhlükəsizliyimizi təmin edə bilər, həm də beynəlxalq sistemdə problemlərimizin azalmasına səbəb ola bilər.